زندان اسکندر یا مدرسه ضیاییه یزد
زندان اسکندر یزد | مدرسه ضیائیه، بنایی تاریخی و رازآلود در دل کویر
زندان اسکندر که با نام اصلی مدرسه ضیائیه شناخته می‌شود، یکی از آثار تاریخی و اسرارآمیز شهر یزد است که در محله فهادان واقع شده است. این بنا کهن‌ترین مدرسه باقی‌مانده در یزد است و قدمت آن به قرن هفتم هجری قمری بازمی‌گردد. روایت‌های محلی، کاربری‌های گوناگونی برای این مکان ذکر کرده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به زندان، مدرسه، و خانقاه اشاره کرد.
تاریخچه مدرسه ضیائیه
بنای اولیه مدرسه ضیائیه در سال ۶۳۱ هجری قمری به دستور ضیاءالدین حسین رضی ساخته شد و پس از وی، فرزندش «شرف‌الدین علی» در سال ۷۰۵ هجری آن را تکمیل کرد. در گذر زمان، این بنا با نام «زندان اسکندر» نیز شناخته شد؛ روایتی محلی می‌گوید اسکندر مقدونی در زمان لشکرکشی خود، از این مکان به‌عنوان زندان استفاده می‌کرد، هرچند هیچ سند تاریخی دقیقی در تأیید این ادعا وجود ندارد.
ویژگی‌های معماری
زندان اسکندر بنایی خشتی و گلی است که با معماری ساده اما عمیق و مفهومی طراحی شده است. مهم‌ترین بخش بنا، گنبد عظیم آن است که از بیرون حالتی مخروطی دارد و از درون، به صورت نیم‌کره‌ای طراحی شده. درون حیاط بنا، حوضی آجری قرار دارد و اتاق‌هایی با طاق‌های ضربی پیرامون آن دیده می‌شوند. در زیرزمین ساختمان نیز فضایی تاریک و مرطوب وجود دارد که گفته می‌شود محل زندان یا خنک‌خانه بوده است.
موقعیت مکانی و مسیر دسترسی
زندان اسکندر در قلب بافت تاریخی یزد و در محله فهادان واقع شده است. فاصله‌ی این بنای تاریخی تا دیگر آثار مهم مانند خانه لاری‌ها، مسجد جامع یزد و بازار خان بسیار کم است و می‌توان با قدم زدن در کوچه‌پس‌کوچه‌های تاریخی به آن رسید. برای دسترسی، می‌توان از خیابان امام خمینی و سپس خیابان فهادان استفاده کرد.
اهمیت فرهنگی و گردشگری
این بنای تاریخی از نظر فرهنگی جایگاه ویژه‌ای دارد، چرا که نه‌تنها یک مدرسه دینی بوده، بلکه فضایی برای مراقبه، عرفان و آموزش علم نیز فراهم می‌کرده است. فضای رازآلود و معماری خاص این مکان، آن را به یکی از پربازدیدترین جاذبه‌های گردشگری یزد تبدیل کرده است. گردشگران بسیاری از نقاط مختلف جهان برای کشف رمز و راز این بنای اسرارآمیز به یزد سفر می‌کنند.
زمان مناسب برای بازدید
بهترین زمان برای بازدید از زندان اسکندر، فصل پاییز و زمستان است. آب و هوای خنک کویر در این ایام، تجربه‌ای دلپذیر برای بازدیدکنندگان رقم می‌زند. همچنین بازدید در هنگام غروب آفتاب، جلوه‌ای شاعرانه و مرموز به این بنای تاریخی می‌بخشد.
